İnsanlara doğru düşünmenin eğitimi verilmiyor. İnsanlar ilkesel bazlı düşünmüyor; tarafgirlik, ideolojik eğilimler, duygusal etkilenme vb sayiklerin gölgesi altında gerçekleştiriyor bu çok mühim zihinsel işlemi! Düşünce işlemi ilkesel temelde gerçekleşmediğinde sadece çıkan zihinsel ürünler sağlıksız olmuyor, bu aynı zamanda insandaki vicdan ve adalet duygusunu da zedeliyor. 

Bu sebeple mesleki eğitim odaklı üniversite öğrenimi de bu konuda fazla bir fark yaratmıyor. Profesöründen ilkokul mezunu olanımıza kadar hemen herkes benzer konularda benzer şekilde düşünüyor. Benzer açmazlara, benzer çelişkilere, benzer fikir körlüklerine sahip oluyor.

Bunu bir örnek üzerinden işleyelim:

Bir kesim karşı kesimi "Siz zamanında FETÖ'ye hoca efendi diyordunuz" şeklinde eleştiriyor. Oysa bu eleştiri tutarsızdır, ayrıca da samimiyetsiz bir yaklaşımdır.

Bir kişinin hain olduğu ortaya çıkmadan evvel ona hain muamelesi çekmek hem rasyonel hem de adil bir tutum değildir. Bir kişinin hain olduğu belli olduktan sonra ona hala hoca efendi demek ne kadar yanlış ise hoca gibi göründüğü bir süreçte peşinen hain demek, zan ve tahminle hareket etmek de o kadar yanlıştır. Kimsenin geleceği bilebilme ve çok önceden ona göre tavır alabilme imkanı yoktur.

Burada yapılması gereken hoca efendi demiştin yok hoca efendi dememiştin ikilemine düşmek değildir. Eleştirilmesi gereken; bir inanç kesiminin, bir dini cemaatin kamuda, bürokraside sürekli büyürken buna neden müsaade edildiği hususu olmalıdır.

Bu müsade meselesine yapılacak itiraz sırf bir kesim büyüdüğü için de olmamalıdır. Bu itiraz da yine hak, hukuk ve adaletle ilgili kaygılardan dolayı yapılmalıdır. Çünkü bir gurup bir yerde hızla büyüyorsa orada adalet, hukuk, liyakat namına bazı sorunların olması kuvvetle muhtemeldir.

Şu çok iyi bilinen bir gerçektir ki dinin de emri olan liyakat temel ölçü olduğunda tek bir kesim hızla büyüyemez, böylece belli suistimallere, örneğin kalkışmaya, darbeye cesaret edebilecek maddi ve manevi gücü kendisinde bulamaz.

Liyakat, halk kesimlerinin, gücü elinde bulunduran mevkilere dengeli ve adil dağılımını sağlar. Sözgelimi bir yere 10 kişi alınacaksa içinde muhtemelen solcusu da sağcısı da dindarı da bulunur. Bu ise belli bir dini yahut ideolojik kesimin hızla büyümesine, haliyle de güç sarhoşu olmalarına mani olur.

Bu dengeli dağılım doğası gereği bir kontrol ve otokontrol imkanı sağlar. Gücün dengeli ve adil kullanılmasına ortam ve olanak yaratır. Ayrıca bu, gücü elinde bulunduran yerlerin, makamların, kademelerin daha şeffaf olmasını da sağlar. Bu ise tüm ülkenin, herkesin, hepimizin kazanımıdır.

Hiç bir makam, kademe, mevki belli bir dini, sosyal yahut ideolojik kesimin babasının yitik malı değildir. Her yerde her dini, sosyal yahut ideolojik kesimden insan bulunacaktır. Bulunmalıdır da. Çeşitlilik her zaman zenginliktir. Amerika'nın gücü çeşitliliğinden gelir. Çeşitlilik ilham, bilgi, deneyim, bakış açısı farkı demektir. Bu ise muazzam bir sosyal ve psikolojik güçtür. İmkandır, enerjidir, dahası; sinerjidir.

"Şu kurumda filan dini yahut ideolojik kesimden insanlar var" demek kendimiz için istediğimiz şeyleri başkası için istememek olur. Elbette bir ülkede her kesimden insan varsa bu belli kademelere de yansıyacaktır. Önemli olan burada liyakatin filtre görevi görmesidir. Liyakatin temel kriter olmasıdır.